Türk sanayisinin geçmişine baktığımızda, bir zamanlar ülke ekonomisine büyük katkılar sağlayan dev fabrikalar görüyoruz. Bunlardan biri de 1955 yılında Kocaeli’de kurulan ve kamyon, kamyonet, otobüs, minibüs ve traktör üreten TOE (Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş.) idi.
Yükseliş Dönemi:
On ortak tarafından kurulan TOE, kısa sürede büyüyerek Türkiye’nin ilk ticari kamyon montajını gerçekleştirdi. COMMER markası kamyonetlerini de montajlayan firma, 1960 yılında American Federal Truck Company ile lisans anlaşması imzaladı. 1962 yılında ise OYAK tarafından satın alınarak, 1983 yılına kadar OYAK yönetiminde faaliyet gösterdi.
Başarılı Üretim Modeli:
TOE, yıllar boyunca İnternatıonal marka kamyonet ve kamyonlar ile Mater minibüs gibi birçok başarılı modele imza attı. 1960’ların ortalarında ise Volvo ile ortak araç üretimi için girişimlerde bulundu.
Yerli Otomobil Hayali:
1968 yılında TOE, Triumph firmasıyla ortaklaşa “Zafer” markası ile yerli otomobil üretme çalışmalarına başladı. Sedan, station vagon ve pick-up modelleri planlanan bu araç, prototip aşamasındayken bazı engeller nedeniyle üretime giremedi.
Düşüş ve Kapanma:
1983 yılında Ziraat Bankası’na devredilen TOE, 1980’lerde birtakım hatalı yatırımlar ve yönetimsel sorunlar nedeniyle zarar etmeye başladı. 1993 yılında özelleştirilerek Rumeli Grubu’na satılan firma, aynı yıl 450 işçinin çıkarılmasıyla kapatıldı.
Bir Devrin Sonu:
54 binden fazla motorlu taşıt üreten TOE fabrikası, 2006 yılında tüm üretim ekipmanları satıldıktan sonra Karadeniz Holding’e devredildi. Böylesine dev bir kamyon fabrikasının iflası, Türk sanayi tarihi için büyük bir kayıp olarak değerlendiriliyor.